Powstańcy
naprzód! Hej w szeregi!
Na
ramię broń, do boku stal!
Do
walki marsz, o świętą ziemię,
O
święte chaty, święty siew,
O
śląski lud, piastowskie plemię,
O
serca polskie, polską krew.
E.
Imiela, Powstanie śląskie w roku 1919 (Hymn powstańców)
W 1918 roku zakończyła
się I wojna światowa, która dała Górnoślązakom nadzieję, że wkrótce dawne
piastowskie ziemie powrócą do Polski. Ich oczekiwania jasno sprecyzował po raz
pierwszy Wojciech Korfanty w przemówieniu, które wygłosił 25 października 1918
roku wReichstagu. Domagał się wówczas do państwa polskiego ziem zabranych w
wyniku zaborów, a także Śląska Górnego znajdującego się w państwie pruskim od
wojen śląskich w XVIII wieku.
Losami Górnego Śląska
zajęła się konferencja pokojowa zwołana w styczniu 1919 roku w Wersalu.
Początkowo ustalono przyznanie Górnego Śląska Polsce. Jednak z takimi
postanowieniami nie zgodziła się strona niemiecka, gdyż Niemcy za wszelką cenę chcieli utrzymać Górny
Śląsk w swoich granicach. Ostatecznie w maju na konferencji wersalskiej
postanowiono, że o losach Śląska zdecyduje plebiscyt (artykuł 88). Niemcy, mając w swoim ręku kontrolę nad
administracją cywilną, policją i wojskiem, prowadzili antypolska propagandę, zaczął
się terror niemiecki. Aresztowania, zła sytuacja gospodarcza, strajki w wielu
miejscowościach (Zabrzu, Siemianowicach, Radzionkowie) zwalnianie z pracy
ludności polskiej , a na jej miejsce przyjmowanie zdemobilizowanych żołnierzy
niemieckich spowodowały, że Górnoślązacy stanęli do walki o swoje prawa i
wolność. Dwa dni przed wybuchem powstania miała miejsce masakra przed kopalnią
w Mysłowicach. W trakcie oczekiwania
robotników i ich rodzin na wypłatę doszło do otwarcia ognia, zabito wówczas
wielu bezbronnych ludzi. Zginęło siedmiu górników, dwie kobiety i nastoletni
chłopiec. Liczba rannych nigdy nie została dokładnie ustalona. Wydarzenie to
stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu I powstania śląskiego. Wybuchło ono 17
sierpnia 1919 roku, walki powstańcze toczyły się niemal na każdym skrawku ziemi
śląskiej. Objęły między innymi powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki i
miejscowości, w których mieszkali Polacy. Walczono w Bielszowicach, Janowie, Mysłowicach, Giszowcu, Orzegowie, Nowej
Wsi, Chropaczowie, Lipinach, Bobrku, Łagiewnikach, Kochłowicach, Starej
Kuźnicy, Biskupicach… Nie zdołano jednak opanować Mikołowa ani Pszczyny. Początkowo
powstańcy odpierali wojska niemieckie, jednak na Śląsk Niemcy sprowadzili
posiłki.. Na dodatek samo uzbrojenie powstańców nie mogło konkurować z bronią
wroga, który posiadał broń maszynową, pociągi pancerne, artylerię czy samoloty.
24 sierpnia 1919 roku Alfons Zgrzebniok,
który objął dowództwo nad powstaniem, wydał rozkaz zaprzestania walk. Nie
chciał dopuścić do masakry powstańczych
oddziałów. Po upadku powstania stało się jasne, że o przyszłości Górnego Śląska
powinien zdecydować plebiscyt.