Legendy
śląskiej stał się cud,
Śpiący
- rycerz Piasta lud
Powstał,
by się złączyć wraz
Z
Polską krwią na wieczny czas.
K
o cy n d er [S.Ligoń],Cześć pamięci Powstańców!
20 marca 1921 roku
odbył się plebiscyt. Wzięło w nim udział 1191 tys. osób (97, 5% uprawnionych).
Za Polską opowiedziało się 479 tys. (40, 4% głosujących), za Niemcami 707 tys.
(59, 4%). Na tak niekorzystny dla Polski wynik miało wpływ między innymi głosowanie za Niemcami osób urodzonych na
Górnym Śląsku, ale zamieszkałych poza jego terenem. W głosowaniu wzięło udział około 192 tysiące
tzw. „emigrantów”. W sumie za Polską opowiedziało się 40,3% uprawnionych, za
Niemcami 59,4%, było ich około 182 tysiące, zaś za Polską niecałe 10 tysięcy.
Decydujące miało być jednak głosowanie za gminami, gdzie za Polską opowiedziały
się 674 gminy, zaś za Niemcami 624. Polacy najwięcej głosów uzyskali w
powiatach pszczyńskim, rybnickim, tarnogórskim, zaś w bytomskim, strzeleckim i
zabrskim wyniki były wyrównane. W powiatach katowickim, lublinieckim, opolskim,
raciborskim, oleskim, kozielskim, kluczborskim i prudnickim przewaga głosów za
Niemcami była duża lub bardzo duża.
W następstwie
plebiscytu powstała obawa, że Polska otrzyma tylko 25% Górnego Śląska, bez
okręgu przemysłowego. To właśnie była przyczyna wybuchu kolejnego i
największego ze zrywów zbrojnych. Zaczęło się 2 maja 1921 roku od strajku
generalnego, który objął 80% śląskich robotników. Następnie do otwartej walki przystąpiła
„Obrona Plebiscytu”, mająca przeszło 40 000 zaprzysiężonych członków. Walki
potrwały aż do 25 czerwca, przynosząc po obu stronach dotkliwe straty. Oficjalny
polski raport, opublikowany w roku 1936, podawał liczbę 1721 zabitych. Dla
porównania w pierwszym powstaniu śląskim zginęło po stronie polskiej 477 osób,
a w drugim – 78. W 1921 roku bardzo wielu było też rannych – około 3000. Po
stronie niemieckiej straty były w przybliżeniu dwa razy niższe. Szacowano, że
zginęło 800 osób, a 1500 odniosło rany.
III powstanie śląskie i determinacja
Górnoślązaków w walce o przynależność państwową do Polski spowodowały, że Rada
Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z terenu
objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc.
ludności. Rada Ambasadorów (komisja Ligii Narodów) przyznała Rzeczypospolitej
jedną trzecią obszaru plebiscytowego, w tym okręg przemysłowy z Królewską Hutą
i Katowicami. Po polskiej stronie granicy znalazło się też 50% zakładów
hutniczych i 70% kopalń węgla.